ĐƯỜNG XƯA MÂY TRẮNG (Phần 3 - Chương 16)

Thích Nhất Hạnh

Chương 16

Thì ra lệnh bà giả ngủ.

Svastika là con nhà nghèo, hồi nhỏ chưa từng được đi học. Năm mười hai tuổi, chú bé mới bắt đầu được Sujata dạy cho chút ít về văn hóa. Chú nói năng chưa được hoạt bát, cho nên trong khi kể lại những gì mà Bụt đã kể về cuộc đời niên thiếu của Người, chú đã ngập ngừng, nhiều lúc phải nhờ Rahula, thầy Ananda và một số người đang ngồi nghe kể, đỡ lời cho. Hôm ấy ngoài thầy Ananda và chú Rahula, còn có hai người ngồi nghe chú kể. Đó là một ni sư tuổi đã lớn, tên là ni sư Maha Pajapati và một thầy khoảng ba mươi lăm tuổi tên là thầy Assaji. 

Chiều hôm ấy, chú Rahula đã giới thiệu hai vị này với Svastika rồi. Chú rất cảm động khi biết ni sư Maha Pajapati chính là lệnh bà Gotami, dì ruột của Bụt và đã nuôi dưỡng Bụt từ khi tấm bé. Bà là người phụ nữ đầu tiên được xuất gia và gia nhập vào giáo đoàn của Bụt. Hiện bà làm ni trưởng lãnh đạo, với hơn bảy trăm vị nữ khất sĩ. Bà đã cùng một phái đoàn các ni sư từ miền Bắc xuống thăm viếng Bụt và tham khảo ý kiến của Người về việc tu chỉnh giới luật của ni chúng. Svastkia nghe nói quý vị ni sư mới tới Rajagaha chiều hôm qua. Chú Rahula là cháu của bà. Biết rằng bà sẽ rất vui mừng nếu được nghe mình kể lại những gì xảy ra trong khu rừng Uruvela, chặng đường dài mà Bụt đi tầm đạo và những tuần lễ sau ngày Bụt thành đạo, chú bé chắp tay cúi đầu rất thấp để chào vị ni trưởng. Svastkia đã từng được nghe Bụt kể về bà, và đã có sẵn rất nhiều cảm mến. Chú có cảm tưởng bà cũng thương chú như thương chú Rahula cháu ruột của bà vậy. Nghĩ như thế chú cũng tự tin hơn. 

Sau khi giới thiệu bà Gotami, chú Rahula lại giới thiệu thầy Assaji, Svastika không kịp nhớ tên người này, dù Bụt đã có nhắc đến tên thầy trong câu chuyện mà Người đã kể cho bọn trẻ lúc ấy, trong rừng Uruvela. Mắt Svastika sáng lên khi chú chợt nhớ ra thầy Assaji là một trong năm vị sa môn đã tu khổ hạnh với Bụt ngay tại quê hương của chú. Chú đã từng nghe Bụt nói rằng sau khi thấy Bụt ngưng tu khổ hạnh, bắt đầu uống sữa và thọ dụng cúng dường, thì năm người này bỏ Bụt mà đi tu chỗ khác. Vậy sao bây giờ, không biết trong trường hợp nào mà thầy Assaji lại ở đây, và trở thành một vị khất sĩ đệ tử của Bụt. Thầy đang tu hành dưới sự chỉ dẫn của Người, ngay tại tu viện Trúc Lâm. Chú dự tính sẽ hỏi Rahula về việc này.

Trong câu chuyện chú kể, chính ni sư Gotami đã đỡ lời cho chú nhiều nhất. Nhiều khi bà còn đặt câu hỏi để chú có cơ hội nói thêm về những chi tiết của câu chuyện, những chi tiết không mấy quan trọng đối với chú, nhưng lại rất quan trọng đối với bà. Ví dụ như những chi tiết về mớ cỏ Kusa mà chú đã dâng lên Bụt, để người trải làm tọa cụ dưới cây Bồ đề. Ni sư đã hỏi:

- Cỏ đó, con cắt ở đâu? Cứ mấy ôm thì con cắt cỏ mới để dâng cúng cho Bụt? Con dâng bớt cỏ cho Bụt như thế thì trâu con có đủ cỏ để ăn ban đêm hay không? Và con có bị chủ trâu đánh mắng hay không? ...

Câu chuyện chú kể đã xong đâu, còn nhiều lắm. Chú xin phép ngưng lại ở đây. Chú thưa với mọi người là chú sẽ xin kể tiếp ngày mai, nhưng trước khi từ giã, chú muốn được hỏi ni trưởng một vài câu hỏi mà chú đã ấp ủ trong lòng hơn mười năm nay, có thể là ni trưởng Gotami sẽ trả lời được cho chú. Nghe chú nói thế, ni sư Gotami mỉm cười nhìn chú:

- Chú cứ hỏi, nếu trả lời được, thì ta sẽ trả lời ngay.

Svastika muốn biết nhiều chuyện lắm, nhất là chuyện trong cung, lúc Bụt đã ra đi. Trước hết, chú muốn biết khi thái tử Siddhatta vén màn định từ giã lệnh bà Yasodhara thì lệnh bà đang ngủ thật hay là đang giả ngủ? Rồi khi người hầu cận thái tử Siddhatta sẽ ra sao khi mang thanh kiếm, chuỗi ngọc, mớ tóc và con ngựa Kanthaka về tới kinh đô. Hoàng thượng, hoàng hậu và lệnh bà Yasodhara đã nghĩ gì, nói gì và làm gì? Trong sáu năm vắng mặt, điều gì đã xảy ra cho những người thân yêu của Bụt tại Kapilavatthu? Và ai nghe tin Bụt thành đạo trước? Ai đi đón Bụt? Và đến khi Bụt về thì cả kinh thành chào đón như thế nào?

- Chú có nhiều câu hỏi thật. Ni sư Gotami mỉm cười hiền hậu nhìn Svastika. Để ta trả lời sơ lược cho chú rõ. Nếu chú muốn biết Yasodhara có thật là đang ngủ khi Siddhatta từ giã hay không. Chuyện này, chú phải hỏi ni sư Yasodhara, nhưng theo ta, thì lúc ấy Yasodhara không ngủ. Chính Yasodhara đã soạn đủ nón giày và áo dạ hành để sẵn trên ghế của Người. Và chính Yasodhara đã vào bảo Channa chuẩn bị yên cương cho con Kathanka. Vì vậy, Yasodhara biết chắc là đêm ấy thái tử sẽ ra đi. Làm sao Yasodhara có thể ngủ được trong một tâm trạng chia ly như thế, hả chú Svastika? Ta nghĩ rằng, Yasodhara đã làm như đang ngủ để tránh cho Siddhatta gặp khó khăn trong phút giây ly biệt. Chú chưa biết, chứ mẹ của Rahula tính tình cương nghị lắm, Yasodhara hiểu được chí hướng của Siddhatta và đã âm thầm hỗ trợ cho Người, điều đó ta biết rõ hơn ai hết ở trong cung, ta là người thân thiết nhất và cùng là cộng sự với công nương Yasodhara.

Rồi ni sư Gotami kể tiếp những gì đã xảy ra trong cung điện. Buổi sáng ấy, nghe tin Siddhatta đã bỏ đi, trong cung náo động, ai cũng bàng hoàng hoảng hốt, chỉ trừ có Yasodhara. Vua Suddhodana giận dữ, quát tháo quân hầu, quát tháo mọi người, ông trách họ đã không giữ được chân thái tử. Bà Goatmi nghe tin vội chạy qua tìm Yasodhara. Yasodhara không nói gì, chỉ ngồi thầm lặng khóc. Quan phụ chính đại thần đã tổ chức nhiều đội cận vệ chia bốn ngã tìm kiếm thái tử. Toán người ngựa đi về phương Nam đã gặp được Channa, đang trở về với con ngựa Kanthaka. Channa đã ngăn họ, không cho họ đi về phương Nam tìm gặp thái tử. Channa nói:

- Quý vị hãy để yên cho thái tử. Tôi đã cầu xin hết lời, đã khóc lóc, đã van nài, nhưng thái tử một lòng một chí muốn đi tìm đạo. Bây giờ thái tử đã đi vào chốn thâm sơn. Núi rừng trùng điệp, lại thuộc về vương quốc khác, thì các vị đi tìm làm sao được?

Khi Channa trở về tới cung điện, anh ta dập đầu tạ tội với quốc vương, rồi đem thanh kiếm, chuỗi ngọc và mớ tóc dâng lên vua. Lúc ấy, hoàng hậu Goatmi và lệnh bà Yasodhara cũng đang đứng bên cạnh vua. Thấy Channa khóc, vua không nỡ buộc tội. Vua hỏi han mọi chuyện, than vãn hồi lâu, rồi truyền cho Channa đem gươmg báu, chuỗi ngọc và mớ tóc của thái tử giao lại cho lệnh bà Yasodhara cất giữ. Không khí của cung điện trở nên nặng nề và sầu não. Vua ở luôn trong biệt cung nhiều ngày liên tiếp không chịu ra thiết triều. Quan phụ chính đại thần Vessamitta phải thay ông xử lý mọi công việc chính sự.

Con Kanthaka sau khi được đưa về tàu ngựa, nó không ăn uống gì nữa. Mấy ngày sau nó qua đời. Channa rất xót thương nó. Channa bẩm báo với lệnh bà Yasodhara, và làm lễ hỏa táng cho Kanthaka.

Ni sư Gotami kể tới đó thì tiếng chuông buổi tối đã vọng lên. Mọi người đều tỏ vẻ tiếc nuối vì phải bỏ dỡ câu chuyện Thầy Ananda bảo mọi người không nên bỏ giờ thiền tọa, dù câu chuyện có hay cách mấy đi nữa, và thầy mời mọi người chiều hôm sau lại tới lều xá thầy. Svastika và Rahula chắp tay làm lễ ni sư Gotami, thầy Ananda và thầy Assaji để trở về lều xá của thầy Sariputta. Đôi bạn thân đi bên nhau im lặng không nói lời nào. Tiếng chuông ngân chậm rãi, giờ đây đã bắt đầu dồn dập đổ hồi. Svastika theo dõi hơi thở và thầm chánh niệm theo chuông: lắng lòng nghe, lắng lòng nghe - tiếng chuông huyền diệu đưa về nhất tâm.

----- Hết Phần 3 -----