Thích Nhất Hạnh
Chương 3
Mớ cỏ Kusa.
Tối hôm đó trước khi đi ngủ, Svastika ngồi trước gốc tre ôn lại
những gì đã xảy ra trong thời gian mấy tháng được gặp Bụt trong rừng, để chiều mai kể lại cho thầy Ananda và Rahula nghe. Chú có cảm tưởng mình
không có chuyện gì nhiều để kể. Hồi đó, chú mười một tuổi. Mẹ bỏ đi, chú phải chăm
sóc ba đứa em. Em gái út của chú là bé Bhima chỉ mới có mấy tháng, Bhima không
có sữa uống. Ngày ấy, Svastika được ông Rambhul trong xóm giao cho công
việc chăn trâu. Đàn trâu chỉ có bốn con và một con nghé. Mỗi ngày
Svastika đã lén vắt sữa trâu cho em uống. Nó chăm sóc bầy trâu rất cẩn
thận vì biết rằng nếu nó không được giữ trâu cho ông Rambhul thì các em nó
sẽ đói.
Từ ngày cha nó mất, căn nhà chưa lợp lại lần nào. Mái tranh đã nát,
hễ trời mưa lớn là nhà dột, thằng Rupka phải đi lấy mấy cái chậu sành đã mẻ
ngoài hiên vào để hứng nước dột. Bé Bala mới có sáu tuổi mà đã học nấu cơm, ẵm
em và đi nhặt củi ngoài rừng. Có khi nó phải ẵm em ra rừng, để vừa giữ em vừa
nhặt củi. Còn nhỏ tuổi nhưng bé Bala đã biết nhồi bột làm bánh Chappati cho cả
nhà. Mấy anh em ít khi có đủ tiền để mua bột cà ri. Có hôm lùa trâu
về chuồng, đi ngang qua nhà bếp ông Rambhul nghe mùi cà ri bốc lên thơm lừng,
Svastika chảy cả nước miếng. Từ ngày cha chúng nó mất ít có khi
nào chúng nó được ăn bánh Chappati cuốn hoặc chấm trong nước cà ri
nấu thịt đâu.
Áo quần của đứa nào cũng tơi tả. Svastika chỉ vận có một cái
xà rông khi đi chăn trâu. Hôm nào trời lạnh lắm nó mới quấn thêm tạm vải
màu nâu lên người. Tấm vải đã bạc màu và mốc thếch nhưng nó quý lắm,
Svastika phải tìm những nơi có đủ cỏ cho trâu ăn. Nó biết hễ trâu về nhà mà
bụng còn lép là nó sẽ bị ông Ramhul đánh mắng. Mỗi buổi chiều lùa trâu về,
Svastika phải gánh theo một gánh cỏ tươi để cho trâu ăn. Đàn trâu ăn cỏ suốt
đêm. Vào những hôm có nhiều muỗi, Svastika còn phải đốt lửa hun khói để đuổi
muỗi cho trâu trước khi ra về. Ông Rambhul trả lương cho nó bằng gạo, bột mì và
muối, cứ ba hôm một lần. Có hôm đi chăn trâu về, Svastika mang
được về cho Bala vài ba con cá mà nó câu được ở bờ sông Neranjara.
Một buổi chều, sau khi đã tắm xong cho trâu và đã cắt cỏ được đầy
gánh, Svastika có ý định vào rừng ngồi chơi một lát trước khi lùa trâu về. Để
bầy trâu ăn ở cửa rừng. Svastika đi tìm một gốc cây để ngồi tựa lưng. Bỗng dưng
nó thấy một người đang ngồi yên lặng dưới gốc một cây Pippala thật
lớn về phía trước, cách nó chừng hai chục sải tay. Svastika ngạc
nhiên đứng lại nhìn. Nó chưa bao giờ thấy ai ngồi đẹp như
vậy. Người ấy ngồi lưng rất thẳng, chân xếp tréo vào nhau, dáng vững chải và
oai nghiêm. Mắt người ấy như là đang nhắm lại, và hai tay người ấy đan vào nhau
đặt thoải mái ở giữa. Người ấy ăn mặc rất giản dị: một
tấm vải màu vàng nhạt một đầu quấn phía dưới và một đầu phủ lên vai. Toàn
thân người ấy tỏa ra một cái gì vừa thanh thoát, vừa trầm tĩnh và
vừa an bình. Chỉ cần nhìn người ấy, người ta cũng đã cảm
thấy khỏe khoắn trong mình. Tự nhiên Svastika cảm
thấy một thứ tình cảm nẩy sinh trong nó và làm rung động trái
tim nó. Nó không hiểu tại sao nó có cảm tình ngay với một người khi
mà nó cũng chưa biết người đó là ai. Nó đứng trân trân nhìn ngắm
người ấy một hồi lâu, không dám cử động.
Một lát sau, người ấy mở mắt, nhưng vẫn không trông thấy
Svastika. Người ấy dao động thân thể, tháo chân ra để xoa bóp.
Rồi sau đó, người từ từ đứng dậy và bắt đầu đi từng bước chầm chậm.
Vì đi về phía bên kia cho nên người ấy vẫn chưa thấy được em bé chăn trâu.
Svastika vẫn đứng lặng yên nhìn người ấy đi những bước chân vững
chãi, trầm lặng và nhẹ nhàng trên lối mòn của khu rừng. Đi được bảy
tám bước người ấy quay trở lại, và người ấy nhận ra sự có mặt
của Svastika.
Thấy cậu bé, người ấy mỉm cười. Nụ cười thật
hiền hậu và bao dung. Chưa bao giờ Svastika thấy ai cười
với mình như thế. Như bị một sức hút lôi kéo, Svastika chạy về phía người ấy.
Nhưng khi còn cách người ấy chừng bốn bước, Svastika ngừng lại. Nó nhớ là nó
không được quyền đụng chạm vào những người thuộc giai cấp trên.
Svastika thuộc về giới ngoại cấp, nghĩa là không
thuộc giai cấp nào trong bốn giai cấp của xã hội cả.
Nó đã từng nghe cha nó nói rằng giai cấp Bà la môn (Brahmana)
là giai cấp cao quý nhất trong xã hội. Những người
trong giai cấp này phần lớn là những giáo sĩ thông
hiểu kinh Vệ Đà, biết đọc kinh, biết cúng tế, có thể tiếp
xúc với thần linh. Theo quan niệm tôn giáo truyền thống Ấn Độ, khi Phạm
Thiên tạo ra loài người thì Bà la môn được sinh ra từ
miệng Ngài. Những người thuộc giai cấp Sát đế lợi (Ksatriya) là
những người nắm giữ binh quyền và chính trị, họ đã được sinh ra từ hai tay
của Phạm Thiên. Những người thuộc giai cấp Phệ xà (Vaisya) là
những người trong giới buôn bán, trồng tỉa, chăn nuôi và tiểu thủ công, họ được
sinh ra từ bắp đùi của Phạm Thiên.
Còn những người thuộc giai cấp Thủ đà (Sudra) là
những người đã sinh ra từ hai bàn chân của Phạm Thiên. Họ thuộc
về giai cấp nghèo nhất, phải làm những nghề cực nhọc mà
ba giai cấp trên không làm. Giai cấp ấy là giai
cấp thấp nhất rồi mà gia đình Svastika lại thuộc vào
một tình trạng thấp kém hơn nữa. Gia đình Svastika ở
vào hạng ngoại cấp, nghĩa là không thuộc vào giai cấp nào cả. Những hạng
người như Svastika buộc phải ở một nơi riêng biệt bên ngoài làng. Nghề nghiệp
của họ chỉ là những công việc thấp kém như đổ phân, đắp đường, chăn
heo, giữ trâu, cày ruộng. Ai sinh ra ở giai cấp nào thì
phải chấp nhận hoàn cảnh của mình. Thần linh đã dạy
như vậy và kinh điển cũng dạy như vậy.
Những người thuộc giới ngoại cấp như Svastika mà
nếu lỡ tay đụng chạm phải một người thuộc giai cấp cao thì có
thể bị trừng phạt rất nặng. Trong làng Uruvela đã có người bị đánh
bầm tím thân thể vì đã lỡ đụng nhầm một người Bà la
môn. Nếu lỡ tay đụng phải một người Bà la môn hay một người
Sát đế lợi tức là làm ô nhiễm người ấy, và người đó phải về ăn
chay, nằm đất và sám hối nhiều tuần lễ mới
được trong sạch trở lại. Chính vì thế mà mỗi khi lùa trâu về chuồng,
Svastika phải cẩn thận lắm. Nó không bao giờ dám tới gần một
người nào trong cái xã hội cao quý, dù trên đường đi hay là trong sân
nhà ông Rambhul. Nhiều lúc Svastika thấy con trâu còn may mắn hơn mình.
Một người Bà la môn có thể đụng tới con trâu mà không bị ô uế, nhưng
nếu người ấy đụng nhầm Svastika là ông ta phải về sám hối cả hai, ba
tuần lễ. Dù mình không đụng người ta mà người ta lỡ đụng nhầm mình thì
mình cũng có thể bị đánh đập tàn nhẫn.
Hiện đứng trước Svastika là một người thật dễ thương nhưng
theo kiểu cách của người đó thì chắc chắn ông ta không phải là người
cùng đẳng cấp với Svastika rồi. Nụ cười ông ấy hiền hậu như thế và
cái nhìn của người ấy bao dung như thế thì chắc hẳn người ấy sẽ chẳng
nở đánh đập Svastika đâu, dù Svastika có lỡ đụng nhầm. Nhưng Svastika nghĩ rằng
nếu lỡ tay đụng nhầm người ấy thì sẽ làm người ấy ô nhiễm. Cho nên nó vội
ngừng lại, khi khoảng cách giữa hai người chỉ còn ba bước. Thấy Svastika
không bước tới, người ấy lại bước gần Svastika. Svastika tự khắc lui một bước,
để tránh sự đụng chạm. Nhưng người ấy nhanh nhẹn lắm. Chỉ trong một chớp mắt
ông ta đã tóm được Svastika. Tay trái người ấy ôm ngang vai Svastika còn tay
phải người ấy xoa lên đầu nó. Svastika đứng sửng người, ngoài mẹ nó ra,
chưa có ai xoa đầu nó một cách âu yếm như thế bao giờ. Tuy
nhiên nó vẫn còn sợ.
- Em đừng sợ. Ông ấy nói, giọng nhỏ
nhẹ và thân mật.
Svastika rất yên tâm khi nghe người ấy nói. Nó ngửng đầu lên thì
lại gặp cái ánh mắt bao dung và nụ cười hiền hậu của người
ấy. Ngập ngừng một lát nó nói:
- Chú dễ thương lắm.
Người ấy lấy tay nâng cằm nó lên và nhìn vào mắt nó:
- Em cũng dễ thương lắm. Nhà em ở gần đây phải
không?
Svastika không trả lời. Nó nắm lấy bàn tay trái của người đó
trong hai bàn tay của nó. Nó hỏi cái câu hỏi đang nằm trong đầu nó:
- Con nắm tay chú như thế này thì chú bị ô nhiễm rồi
phải không?
Người ấy cười và lắc đầu:
- Không đâu. Em là con người, tôi cũng là con người. Em
không làm ô nhiễm tôi. Đừng có nghe lời người ta nói.
Người ấy cầm tay Svastika đi ra phía cửa rừng. Đàn trâu của
Svastika còn đó. Gánh cỏ tươi của Svastika cũng còn đó. Người ấy nhìn Svastika
hỏi:
- Em chăn những con trâu này phải không? Và đây là gánh cỏ mà em
đã cắt cho trâu ăn, phải không? Em tên là gì? Nhà ở gần đây không?
Svastika lễ phép thưa:
- Dạ đây là trâu của con chăn. Bốn con này và con nghé này nữa.
Đây là cỏ của con mới cắt. Con tên là Svastika. Nhà con bên kia sông, ở cuối
làng Uruvela. Thưa chú, còn chú tên gì, và nhà chú ở đâu, chú nói cho
con nghe được không?
Người ấy ôn tồn đáp:
- Được chứ. Chú tên là Siddhatta. Nhà chú ở xa lắm. Hiện
giờ chú ở tạm trong rừng này.
- Chú là sa môn, phải không?
Người ấy gật đầu. Svastika biết rằng sa môn là
những người tu, thường hay cư trú trong núi.
Hai người mới quen nhau, mới trao đổi với nhau có
vài câu chuyện mà Svastika đã có cảm tưởng là mình đã rất
thân với người bạn mới này.
Trong làng Uruvela, nó chưa thấy có ai đối xử với nó một
cách thân ái như thế, hay nói chuyện với nó một cách
ôn tồn như thế. Nó cảm thấy một niềm hạnh
phúc dâng lên trong lòng. Nó muốn bày tỏ nỗi hân hoan của nó. Nó
nghĩ giá nó có một cái gì để làm quà tặng cho người này thì hay biết bao. Trong
túi nó không có một đồng tiền nào, cũng không có một cục đường phèn, biết lấy
gì làm quà tặng. Nhưng Svastika có can đảm nói ra những gì mình đang
nghĩ.
- Thưa chú, con muốn tặng chú một món quà, nhưng con không có gì
trong người con hết.
Siddhatta nhìn Svastika rồi mỉm cười nói:
- Có chứ, em có một thứ mà nếu em làm quà cho tôi thì tôi thích
lắm.
Svastika ngơ ngác:
- Con có gì đâu?
Siddhatta chỉ gánh cỏ:
- Cỏ của em cắt cho trâu ăn mềm và thơm lắm. Nếu em cho tôi vài nắm
để tôi trải dưới gốc cây làm đệm ngồi thì tốt biết bao.
Mắt Svastika sáng lên. Nó chạy tới gánh cỏ, cúi xuống ôm lấy một
ôm đầy trong hai vòng tay nhỏ. Rồi nó chạy lại dâng mớ cỏ cho Siddhatta:
- Cỏ Kusa này con mới cắt bên bờ sông. Con xin tặng chú. Lát nữa
con sẽ ra bờ sông cắt thêm cho đầy gánh.
Siddhatta chắp tay cung kính nhận bó cỏ Kusa từ tay
cậu bé. Ông nói:
- Em rất dễ thương, tôi cám ơn em. Thôi bây giờ em ra bờ sông
cắt cỏ thêm cho đầy gánh đi, rồi về kẻo muộn. Chiều mai nếu có dịp em ghé vào
rừng thăm tôi nhé.
Bé Svastika cúi đầu chào. Nó đứng đợi cho Siddhatta ôm bó cỏ đi
khuất vào rừng rồi mới tới gỡ lưỡi liềm gài trên chiếc đòn xóc đặt nghiêng trên
gánh cỏ và bước ra phía bờ sông.
Nó thấy ấm áp trong lòng. Trời đầu mùa hạ, cỏ Kusa còn non,
lưỡi liềm của Svastika còn sắt nên cắt rất ngọt. Chẳng mấy chốc mà Svastika đã
cắt được đầy một ôm lớn.
Svastika lùa trâu về. Sông Neranjara có một khúc rất cạn gần đó, Svastika cho trâu lội qua khúc ấy. Con nghé con còn lưu luyến đám cỏ non bên bờ sông, Svastika phải tới lùa nó chạy theo đàn trâu. Gánh cỏ trên vai không có gì là nặng, Svastika lội qua sông cùng một lượt với bầy trâu.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét